TV Programma's

In aflevering 47 uit deze reeks ontmoeten presentator Leo Swaans en streekarchivaris Hildo van Engen elkaar in Het Gouverneurshuis in Heusden, waar begin deze maand een expositie is geopend over de bevrijding van de regio Heusden in 1944, nu precies 75 jaar geleden. De expositie geeft aanleiding om nader in te gaan op de vele mensen die in en kort na de Tweede Wereldoorlog noodgedwongen werden geëvacueerd. Bekend is bijvoorbeeld dat de abdij Mariënkroon bij Nieuwkuijk in oktober en november 1944 onderdak bood aan honderden vluchtelingen die er een plek vonden om te schuilen tegen het oorlogsgeweld dat voorafging aan de bevrijding.

Veel minder bekend is dat al vanaf 1942 tal van evacués in deze regio werden opgevangen. Toen de Duitsers op 19 oktober 1942 het bevel gaven om grote delen van de Nederlandse kuststreek te ontruimen om zo ongestoord te kunnen werken aan een verdedigingslinie tegen een geallieerde invasie (de Atlantikwall), moesten bijna 300.000 mensen op zoek naar een andere woonplaats. Sommigen van hen kwamen terecht in Vlijmen. Al snel werd de burgemeester van Vlijmen gevraagd om huizen en gebouwen te noemen waar deze vluchtelingen konden worden opgevangen. Daarvoor kwamen onder meer het jongenspatronaat in Vlijmen en het jongenspatronaat en het meisjespatronaat in Nieuwkuijk in aanmerking. In 1943 verbleven er in de gemeente Vlijmen 21 evacués, afkomstig uit Den Haag, Noordwijk, Rijswijk en Rotterdam.

Naarmate de bevrijding naderde, groeide de stroom vluchtelingen sterk. Een document uit het najaar van 1944 maakt zelfs melding van 4500 personen voor wie in Vlijmen, Haarsteeg en Nieuwkuijk opvang werd gezocht. Een groot deel van hen vond een plaats in de abdij Mariënkroon, waar Swaans en Van Engen een kijkje nemen. De afgelegen locatie en de solide kelders maakten de abdij tot de meest veilige plek in de omgeving. Anders dan vaak wordt gedacht, bleven ook na de bevrijding van begin november nog enkele honderden mensen in de abdij geëvacueerd. Sommige vluchtelingen waren afkomstig uit de gemeente Heusden, waar van eind december 1944 tot mei 1945 vrijwel iedereen was geëvacueerd. Mede door het gebrek aan brandstof en levensmiddelen zorgde dat in de winter van 1944-1945 voor de nodige spanningen op het abdijterrein.